Kierdej Jan (Hryćko) z Pomorzan (zm. 1462), wojewoda podolski, kasztelan lwowski. Był synem Hryćka (Grzegorza) Kierdeja. Pisał się z Pomorzan i Winnik (Wynar) i wywodził się z czerwonorusko-podolskiej linii wpływowego już pod koniec XIV w. rodu Kierdejów. W życiu politycznym pojawił się w r. 1430: po śmierci wielkiego księcia litewskiego Witolda stanął zdecydowanie po stronie Jagiełły i uprzedzając akcję ze strony ks. Świdrygiełły i panów litewskich, wziął udział w zajęciu (będącego w dożywociu Witolda) Podola dla Korony, przez opanowanie Kamieńca i innych twierdz, jak Smotrycz, Skała i Czerwonogród. W r. 1431 był zaangażowany w wojnę ze Świdrygiełłą, latem t. r. stoczył zwycięską bitwę, dzięki której m. in. wierne Świdrygielle załogi opuściły zamki w Zbarażu i Włodzimierzu Wołyńskim. Niedługo potem (też w 1431) K. wziął udział w wyprawie 2 000 zbrojnych na Krzemieniec i 21 VIII we wsi Tywanie rozbił wojska książąt ruskich, Wasyla i Bałabana.
Jagiełło obdarzył K-a w r. 1431 godnością starosty chełmskiego; dobra tego starostwa otrzymał nadto w r. 1433 na 4 lata w dzierżawę, później jeszcze przedłużoną, wraz z Chełmem, Hrubieszowem i Krasnymstawem. Jako starosta chełmski K. obsadził swymi załogami wołyńskie twierdze Ratno i Luboml i organizował obronę ziemi chełmskiej od strony Wołynia przed akcją Świdrygiełły. W związku z tym w r. 1433, po stracie Łucka, zatrzymał K. najazd zwolennika Świdrygiełły ks. Aleksandra Nosa, którego pokonał w bitwie pod Hrubieszowem. Z tego zapewne powodu i następca Jagiełły król Władysław pozostawił w rękach K-a godność starosty chełmskiego, którą K. dzierżył jeszcze w r. 1441 i złożył królowi w Budzie 13 VII pisemne zobowiązanie, że wiernie strzec będzie zamków ziemi chełmskiej i że odda je w razie śmierci króla tylko Koronie polskiej. W r. 1434 (27 II) K. tytułuje się kasztelanem lwowskim i nominacja na to stanowisko niewątpliwie ma związek z jego wojskową działalnością przeciw Świdrygielle. Po objęciu rządów przez Władysława, przebywał K. często w bliskim otoczeniu królewskim i na jego dworze. W r. 1440 znajdował się w orszaku królewicza Kazimierza, udającego się na Litwę dla objęcia tronu wielkoksiążęcego. Niedługo potem jednak wyruszył w ślad za królem Władysławem, wraz z innymi panami Korony na Węgry, celem wsparcia akcji wojskowej Władysława Jagiellończyka w okresie kampanii węgierskiej. Jesienią 1440 r. brał udział w oblężeniu twierdzy Kapuszany niedaleko Preszowa na Słowacji, następnie zamku w Preszowie. W końcu t. r. znajdował się na królewskim dworze w Budzie. Do jesieni 1444 r. prawdopodobnie stale przebywał K. u boku króla na Węgrzech. W wyprawie warneńskiej nie wziął jednak udziału, bowiem w jesieni 1444 r. przebywał w kraju. Zasługi K-a dla Korony znalazły już wcześniej uznanie młodego króla, który w r. 1439 posunął go z kasztelanii lwowskiej na województwo podolskie.
Jako wojewoda podolski K. w okresie bezkrólewia 1444–7 popierał program inkorporacji Podola i Wołynia do Korony, jakkolwiek nie należał do grupy zaufanych sprawującego faktycznie rządy Zbigniewa Oleśnickiego; zwracał się politycznie bardziej ku dynastycznemu programowi królowej Zofii. Dlatego też poparł od razu Kazimierza Jagiellończyka, po jego koronacji (1447) wszedł do grona ludzi bliskich królowi i stał się (prawdopodobnie dla przeciwwagi znaczenia na Rusi Odrowążów Sprowskich) jednym z najwpływowszych przywódców szlachty i możnych czerwonorusko-podolskich. O przystąpieniu K-a do obozu Kazimierza Jagiellończyka od razu po objęciu przezeń władzy świadczą nowe nominacje i nadania, które obok urzędu wojewody podolskiego już w r. 1448 posiadał, a mianowicie starostwo podolskie i dzierżawa krasnostawska. Zaangażowanie się K-a w politykę Kazimierza Jagiellończyka w stosunku do ziem ruskich oraz znajomość politycznych zagadnień tej części kraju i jej sąsiadów spowodowały, że osobą K-a posługiwał się dwór krakowski także w polityce zagranicznej. W r. 1459 K., wraz z Andrzejem Buczackim, odbył poselstwo do Mołdawii, które – jakkolwiek rezultatów tej akcji dyplomatycznej nie znamy – było jednym z ogniw zabezpieczania się królestwa od południowo-wschodnich sąsiadów w okresie wojny 13-letniej.
O posiadłościach ziemskich K-a nie można sobie wyrobić dokładnego wyobrażenia; jest jednak pewne, że były one o wiele większe od tych, o których wiadomości czerpiemy z rozproszonych źródeł. Główną włością K-a były Pomorzany, Winniki i Podbrzezie niedaleko Lwowa, Mikulińce w Halickiem, Szpikłosy w Złoczowskiem, następnie wsie Dub, Polencz i Kozłów. Z nadań królewskich dla K-a należy wymienić wieś Zuchorzycę na Rusi, Dalowice w Proszowickiem (zakupione przez Jagiełłę od Gniewosza z Dalowic, a następnie zapisane K-owi). Władysław Jagiellończyk w r. 1442 przejął dług K-a w wysokości 200 grzywien, zaciągnięty u Jana z Czyżowa, kasztelana krakowskiego, a Kazimierz Jagiellończyk w r. 1453 zapisał mu 100 grzywien rocznie na cle lwowskim, zezwalając następnie w r. 1456 na wykupienie starostwa kamienieckiego (do czego jednak nie doszło). Z fundacji K-a należy wymienić uposażenie przezeń kościoła w Biłce Szlacheckiej pod Lwowem w r. 1454, kościoła wyżniańskiego (dziesięcinami ze swojej wsi Podbrzezie) i jednego z kościołów lwowskich. Ostatni raz wspomniany w księgach sądowych 13 VI 1462 r., zmarł K. w t. r., pochowany we Lwowie. Z pierwszej żony Klary nieznanego nazwiska i drugiej Jadwigi z Brzeżan, właścicielki m. in. Łapszyna i Leśnik, wdowy po Janie Buczackim staroście trembowelskim, pozostawił 2 synów: Jana i Zygmunta Kierdejowiczów, którzy do r. 1464 władali starostwem trembowelskim.
Boniecki, II 216, X, 43; Żychliński; Kwiatkowski S., Wykaz dostojników duchownych i świeckich tudzież urzędników z czasów Władysława Warneńczyka, Arch. Kom. Hist., Kr. 1886 III 69, 74 i n.; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783, Lw. 1938 s. 95; – Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, Kr. 1918 I; tenże, Ostatnie lata Świdrygiełły, Kr. 1915 s. 13–4; Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, W. 1930 s. 81; Pułaski K., Ród Kierdejów podolskich… w: Szkice i poszukiwania historyczne, Kr. 1906 S. 3 s. 173–8; – Akta grodz. i ziem., II, V, VII, XIV, XV; Cod. Pol., II, III; Długosz, Opera, V.; Kod. m. Krak., s. 242; Kod. Mpol., IV; Matricularum summ., I nr 169, 250; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2679, 3486; Wapowski B., Kronika, Wyd. Malinowski, Wil., 1847 II 188, 275; Zbiór dokumentów mpol., II 304, 376, 384.
Feliks Kiryk